جایزه ی تلسکوپ هابل این بار ،مشاهده ی قمر مریخ بود!

چشم تیزبین هابل تلسکوپ فضایی ناسا، از فوبوس،قمر کوچک مریخ در حالی که در مسیری دایره ای به دور این سیاره می چرخید عکس برداری کرد.بدلیل  کوچک بودن، این قمردر تصاویر به شکل ستاره دیده می شود.

طی یک دوره ی 22دقیقه ای هابل 13 تصویر اکسپوژر جداگانه ثبت کرد که به اخترشناسان کمک می کند تا بتوانند با این تصاویر یک ویدئوی تایم-لپس (گذر زمانی) بسازند . در این ویدئو میتوان بخش کوچکی از مسیر چرخشی این قمررا مشاهده کرد. قرار بر این بود که هابل به عکاسی از مریخ بپردازد و ظهور این ماه در مشاهدات، پاداشی برای این تلسکوپ بود!

این جسم توپی شکل با ابعاد 16.5در13.5در11 مایل یکی از کوچکترین قمر ها در منظومه ی شمسی است.آنقدر کوچک که به راحتی در واشینگتون جای میگیرد.

این قمر کوچک،یک دور کامل را در 7ساعت و 39دقیقه طی می کند که این سریع تر از چرخش های مریخ است.فوبوس در غرب مریخ طلوع می کند، طی یک روز کامل مریخی که حدود 24ساعت و 40 دقیقه است ، سه مرتبه دور سیاره ی سرخ می چرخد.این تنها قمر طبیعی در منظومه ی شمسی است که نسبت به طول روز سیاره ی مادرش ،در زمان کوتاه تری دورآن می چرخد.

حدود دو هفته بعد از آنکه آپولو11 برسطح ماه فرود آمد،در تاریخ 20 جولای 1969 ، سفینه ی Mariner 7 ناسا در اطراف سیاره ی سرخ به پرواز در آمد و چند عکس فوری از فوبوس گرفت.در 20جولای 1976 Viking 1 ناسا بر سطح مریخ نشست و یک سال بعد سفینه ی اصلی آن اولین عکس دقیق و واضح از فوبوس را ثبت کرد، در آن دهانه ی خمیده ای دیده می شد که در اثر ضربه های وارد شده به این قمر ایجاد شده بود.

فوبوس توسط Asaph Hall در 17 اوت سال 1877 کارمند رصدخانه ی نیروی دریایی ایالات متحده، کشف شد.6روز بعد از اینکه او قمر کوچک تر را کشف کرد قمر بزرگتر را دیموس Deimos نامیدند. هال به طور خاص در مورد قمر های مریخ تحقیق میکرد.

نام هر دو قمر از پسران خدای جنگ یونانی آئس گرفته شده است،که در اساطیر یونانی با نام مریخ شناخته می شد.فوبوس(هراس و ترس) و دیموس(ترور و وحشت) به همراه پدر خود در جنگ بودند.

عکس های نمای نزدیک که توسط سفینه ی مریخ گرد ثبت شده نشان می دهد که فوبوس به دلیل نیرو های گرانشی از مریخ جدا شده است .این قمر دارای شیارهای طویل و کم عمقی است که در اثر برهم کنش های گرانشی با سیاره ی مادر روی آن ایجاد شده است .فوبوس هر صد سال حدود 605 فوت به مریخ نزدیک می شود.دانشمندان پیش بینی می کنند که حدود 30تا50 میلیون سال دیگر، این قمر برروی سیاره ی سرخ سقوط خواهد کرد یا اینکه از هم می پاشد و به صورت حلقه ای در اطراف مریخ قرار می گیرد.

با توجه به چرخش فوبوس در فاصله ی 3700 مایلی به دور مریخ،این قمر نسبت به سایر اقمار در منظومه ی شمسی به سیاره ی مادر خود نزدیک تر است.با توجه به این فاصله ی نزدیک ناظران بر روی مریخ تنها می توانند یک سوم عرض ما کامل را بینند(نسبت به شرایط مشابه در زمین)  بالعکس، اگر شخصی روی فوبوس بایستد مریخ را در افق به شکلی می بیند که یک چهارم آسمان را پوشانده است .

از سطح مریخ می توان مشاهده کرد که فوبوس خورشید را می پوشاند(خورشید گرفتگی) اما از آنجایی که این قمر بسیار کوچک است ، به طور کامل ستاره ی میزبان مارا نمی پوشاند. حرکات فوبوس نسبت به خورشید توسط تعدادی از سفینه های مریخ نورد عکس برداری شده است.

منشا فوبوس و دیموس همچنان مورد بحث است .دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این دو قمر از همان مواد تشکیل هنده ی مریخ ساخته شده اند. ترکیبات و شکل نا منظم آن ها اخترفیزیک دانان را به سمت این نظریه هدایت می کند که قمر های مریخ از کمربند سیارکی آمده اند.

با این حال، بخاطر مدارهای چرخش نسبتا ثابت و تقریبا دایره ای شکل، سایر دانشمندان شک دارند که این قمر ها به عنوان سیارک متولد شده باشند.این نوع چرخش ها برای چنین شی هایی که تمایل به حرکت غیر مستقیم دارند، نادر هستند.یک اتمسفر می تواند سرعت فوبوس و دیموس را کاهش داده و به مدار های فعلی شان منتقل کند ،اما جو مریخ بسیار نازک تر از آن است که بتواند مدار ها را دورانی کند.بعلاوه این قمر ها به اندازه ی سایر اعضای کمربند سیارکی چگال نیستند.

فوبوس ممکن است توده ای از قلوه سنگ ها باشد که توسط پوسته ای نازک در کنار هم قرار گرفته اند.ممکن از گرد و غبار ها و خرده سنگ های اطراف مریخ تشکیل شده باشد که به وسیله ی گرانش به سمت هم کشیده شد اند.و یا حتی ممکن است تولد خشن تری داشته باشد مثل اینکه یک جسم بسیار بزرگ از هم پاشیده و به مریخ و ذرات دیگی که به سمت آسمان پرتاپ شده تبدیل شده باشد و این ذرات به وسیله ی جاذبه بهم پیوسته باشند.شاید قمر دیگری وجود داشت که از بین رفته و به تکه سنگ های کوچکتری تبدیل شده که فوبوس کنونی را بوجود آورده اند.

هابل در 12 می 2016تعدادی عکس از فوبوس در حال چرخش به دور مریخ ثبت کرد.یعنی زمانی که مریخ در فاصله ی 50میلیون مایلی نسبت به زمین قرار داشت.این تنها چند روز قبل از آن بود که این سیاره به زمین نزدیک تر شود، نزدیک ترین فاصله ای که در 11سال گذشته داشته است.

تلسکوپ فضایی هابل پروژه ای مشترک بین ناسا و آژانس فضایی اروپا است.مرکز پرواز فضایی Goddard  ناسا در گرینبلد،مریلند این تلسکوپ را مدیریت می کند.موسسه ی علوم تلسکوپ فضایی STScI  در بالتیمور مریلند، فعالیت های علمی هابل را انجام می دهد. این موسسه توسط انجمن های دانشگاهی برای ناسا راه اندازی شد که به تحقیقات نجومی بپردازد.

منبع www.nasa.gov