کاوش عمیق ترآسمان

مروری بر رصد اجرام غیرستاره ای

 

علاوه بر ستاره ها و سیارات اجرام آسمانی دیگری نیز وجود دارند که بخاطر فاصله زیاد و نورانیت کم تنها با ابزارهای نجومی مانند تلسکوپ و دوربین های دوچشمی قابل مشاهده هستند. اجرام غیرستاره ای طیف وسیعی از اجرام از خوشه های باز و کروی تا انواع سحابی ها و کهکشان ها را شامل می شوند که هرکدام زیبایی های مخصوص به خود را دارند.

با توجه به کوچک و کم نور بودن این اجرام و پهناور بودن آسمان، یافتن آن ها به سادگی یافتن صورت های فلکی یا برخی از ستارگان نیست. در این بخش برآنیم تا با استفاده از روش های گوناگون و ارایه راه های متنوع، به شکار این اجرام برویم.

خوشه کروی جاثی یا M13:

خوشه های کروی از جمله اجرام آسمانی غیرستاره ای هستند که از کنار هم قرار گرفتن صدها هزار یا میلیون ها ستاره بر اثر جاذبه به جود می آیند و از فواصل بسیار دور و به خصوص در تلسکوپ به شکل یک جرم درخشان هاله مانند دیده می شوند.

خوشه M13 از جمله بزرگ ترین و زیباترین خوشه های کروی آسمان است که حاوی سی صد هزار ستاره می باشد. این خوشه در صورت فلکی جاثی یا هرکول قرار دارد.

هرکول از صورت های فلکی بزرگ آسمان است که این روزها پس از غروب آفتاب در میانه آسمان قابل مشاهده بوده و توسط صور فلکی شلیاق، اژدها، عوا و مارافسای احاطه شده است.

با توجه به اینکه این خوشه دارای قدر 5.8 است و حد قدر چشم انسان 6 می باشد می توان این جرم را با چپ چپ نگاه کردن (شیوه عدم نگاه مستقیم به جرم به گونه ای که با دیدن طرف دیگر، جرم معلوم می شود) به صورت هاله ای کم نور در آسمان یافت.

برای یافتن این جرم با تلسکوپ ابتدا باید دو ستاره اتا (η) و زتا (ζ) را یافته و از طریق فایندر (جوینده) تلسکوپ از یکی به سمت دیگری حرکت کنید. کمی نزدیک به ستاره اتا (η) سه ستاره نزدیک به هم و در یک خط هستند که جرم میانی M13 است. این جرم آنقدر بزرگ و درخشان است که به محض اینکه وارد میدان دید شما شود آن را خواهید یافت و می توان آن را در چشمی تلسکوپ با وضوح و بزرگ نمایی بیشتر نیز مشاهده نمود.

        
 

در دوربین های دوچشمی نیز پس از یافتن دو ستاره اتا (η) و زتا (ζ) کافی است از یکی به سمت دیگری حرکت کنید و در نزدیکی ستاره اتا (η) آن را خواهید دید که به شکل یک توپ درخشان به نظر می آید.

        

تصاویر M13به ترتیب از چپ به راست در: دوربین دو چشمی 50*10. چشمی تلسکوپ 10 اینچ

سحابی خرچنگ یا M1:

سحابی ها توده های متراکمی از ابر و غبار می باشند که محل تولد و مرگ ستاره ها هستند. این اجرام در تلسکوپ به شکل هاله های کم نور گسترده دیده می شوند.

سحابی خرچنگ معروف ترین بازمانده ابرنواختری است که در صورت فلکی ثور (گاو) قرار دارد. ثور از جمله صورت های فلکی زیبای آسمان است که این روزها حوالی صبح طلوع می کند و از اطراف توسط صور فلکی جبار، ارابه ران، برساووش، حمل و نهنگ احاطه شده است.

برای پیدا کردن M1 با تلسکوپ پس از یافتن ستاره آلفا (α) که ستاره دبران است، از پرنورترین ستارگان آسمان که با نور سرخ رنگ می درخشد، باید ستاره زتا (ζ) را یافت که تقریبا در قسمت انتهایی صوت فلکی قرار گرفته. در بالای ستاره زتا (ζ) سه ستاره در یک راستا قرار گرفته اند که M1 بین ستاره دوم و سوم، کمی نزدیک به ستاره دوم قرار دارد.

    

در دوربین های دوچشمی نیز باید بالای ستاره زتا (ζ) را کمی جست و جو کرد که در صورت تاریک بودن آسمان و کمی دقت زیاد می توان آن را یافت.

با توجه به اینکه این جرم دارای قدر 8.4 است نباید توقع دیدن جرمی روشن و نورانی را داشت.

    

تصاویر سحابی خرچنگ به ترتیب از چپ به راست در: دوربین دو چشمی 50*10. چشمی تلسکوپ 8 اینچ

ترفندهای قابل توجه:

در این قسمت، در هر شماره از مجله، به معرفی چند نکته که باعث افزایش مهارت در رصد اجرام می شود، خواهیم پرداخت.

1- مهم ترین نکته در رصد اجرام غیر ستاره ای تسلط و مهارت در پیدا کردن صورت های فلکی است.

برای شناخت آسمان و افزایش تسلط بر صورت های فلکی می توان از ابزارهایی مانند گردونه آسمان و نرم افزارهای نجومی مانند Stellarium برای موبایل و StarryNight برای کامپیوتر استفاده نمود.

2- همچنین داشتن یک نقشه آسمان که مکان ستاره ها و اجرام سماوی در آن مشخص شده است ضروری می باشد. مانند اطلس راهنمای آسمان شب نوشته کارکوشکا.

همه نظرها (۰)

هیچ کس هنوز نظری ارسال نکرده