بررسی تحویل سال از دید علم نجوم

تحویل سال از نظر نجومی به چه معناست؟ در این لحظه خورشید در چه موقعیتی قرار دارد؟
در ادامه برای پاسخ این سوال مختصات سماوی، دایره‌البروج و نقطه اعتدال بهاری را بررسی خواهیم کرد.

مختصات آسمانی

در گذشته های دور منجمان همانند خطوط جغرافیایی خطوط مختصاتی را روی آسمان فرض می کردند و آسمان را یک کره ای به نهایت در نظر می گرفتند که کره ی زمین داخل همین کره جای می گرفت تا بتوانند بر روی آن تمام اجرام سماوی را در نظر بگیرند و آن را به نام کره ی سماوی نامگذاری کردند ؛ واین خطوط فرضی که گفته شد بر همین کره ی سماوی ترسیم می گشت درا واقع به بیان دیگر می توان گفت کره ی زمین با ابعاد بی نهایت و تصویر مختصات کره ی زمین بر روی کره ی سماوی را مختصات سماوی (آسمانی) را تشکیل می داد.

حال همان گونه که بر روی زمین استوا داریم بر روی کره ی آسمان نیز استوای سماوی خواهیم داشت و همان گونه که زمین به دو نیمکره ی شمالی و جنوبی توسط استوا تقسیم می شود استوای سماوی نیز به دو نیمکره شمالی و جنوبی تقسیم می گردد وستاره های بالا و پایین خط استوای سماوی ستارگان این دو نیم کره را تشکیل خواهند داد.

نکته ی دیگر این است که ما با امتداد محور زمین در کره ی آسمان نیز به یک محوری دست پیدا می کنیم که به محور عالم معروف است و درواقع محور عالم نیز تصویری از محور عالم است بر کره ی سماوی.

پس:کره ی زمین =کره آسمان ،استوای زمین=استوای سماوی، محور زمین=محور عالم (منتها در مقیاس بی نهایت)

 دایره البروج

مفهوم دیگری که با آن نیز باید آشنایی پیدا کنیم دایره البروج است،دایره البروج خط فرضی دیگری است بر کره ی آسمان که در واقع تعیین کننده ی مسیر ظاهری و سالیانه ی خورشید است در میان ستارگان و صُور فلکی (که نتیجه حرکت انتقالی زمین است به دور خورشید)،صور فلکی که در میان این مسیر ظاهری خورشید قرار دارند صور دوازده گانه ایی موسوم به صور فلکی دایره البروجی هستند(حمل،ثور،جوزا،سرطان،اسد،سنبله،میزان،عقرب،قوس،جدی،دلو  وحوت) و خورشید در هر 30 یا 31 روز در یکی از این برج های فلکی قرار دارد.

حال از آنجا که محور زمین عمود بر مدار خودش نیست و چیزی به مقدار 23.5 با حالت عمود خودش زاویه دارد(که به آن میل محوری زمین گفته می شود) پس محور عالم نیز مستقیم و قایم نخواهد بود و 23.5 زاویه خواهد داشت چون امتداد همان محور است و از طرفی استوای سماوی نیز که عمود بر محور عالم است(همان طور که استوای زمین عمود بر محور زمین است) در نتیجه در کره ی آسمان بین دایره البروج و استوای آسمانی نیز این اختلاف زاویه ایی(23.5) وجود دارد و این عدم مطابقت و زاویه داشتن دو خط فرضی استوای سماوی  و دایره البروج موجب شده در دو نقطه باهم تلاقی داشته باشند و این دو نقطه به اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی مشهورند. در این حالت بین شب و روز تساوی برقرار می شود و طول شبانه روز برابر می شود لذا به "اعتدال بهاری  یا پاییزی" موسوم است.

تطبیق تحویل سال و اعتدال بهاری

تحویل سال از نظر نجومی زمانی است که از دید ساکنان زمین،مرکز خورشید بر نقطه ی اعتدال بهاری در آسمان منطبق شود (اعتدال بهاری :محل تلاقی استوای سماوی و دایره البروج است)

مفهوم شناسی تحویل سال

حال که مفهوم تحویل سال از منظر علم نجوم تا حدودی واضح شد باید دید چرا اساسا به این جریان(انطباق مرکز خورشید بر نقطه ی اعتدال بهاری) واژه ی تحویل  اطلاق می کنند؟

از آنجایی که مفهوم دایره البروج را توضیح دادیم و گفته شد مسیر ظاهری خورشید در بین صُور فلکی دایره البروجی است ازاین رو منجمان به جابجایی خورشید در زمینه ی کره ی آسمان مثلا از برج حمل به ثور  را تحویل شمس به ثور می گفتند و این لحظه با دقت در حد ثانیه قابل محاسبه است؛حال تحویل سال نیز که خورشید وارد در نقطه ی اعتدال بهاری می شود را تحویل شمس به حمل می گفتند که در واقع همان گذر خورشید از نقطه ی اعتدال بهاری است که در واقع معنای تحویل سال است. 

آیا نقطه ی اعتدال بهاری در صورت فلکی حمل است؟ نقطه ی اول حمل چیست؟

در حال حاظر نقطه ی اول حمل یک نقطه ایی است که بیشتر جنبه تاریخی دارد تا حقیقی؛ چون نقطه اعتدال بهاری در حدود 2500 سال پیش در این صورت فلکی(حمل)قرار داشته است اما هم اکنون این نقطه جایی در نزدیکی صورت فلکی حوت قرار دارد و این نقطه به سمت صورت فلکی دلو در حال جاجایی است.