خنده گرانشی یا یک عدسی گرانشی

امتیاز تصویر:  X-ray - NASA / CXC / J. Irwin et al. ; Optical - NASA/STScI

بیش از صد سال پیش، آلبرت انیشتین در نسبیت عام خود پدیده‌ای را پیشبینی کرد که امروز به نام عدسی گرانشی می‌شناسیم. این پدیده در واقع باعث می‌شود تا نور کهکشان‌های دوردست را به واسطه خوشه ‌های گرانشی که در مقابل آن‌ها قرار گرفته‌اند ببینیم. انیشتین در سال 1916 میلادی نظریه ی نسبیت عام را بیان کرد؛ براساس این نظریه ، جرم می تواند فضا- زمان را خمیده کند. در نتیجه در اطراف هر جرمی میدان گرانشی ایجاد می شود و هرچیزی ، حتی نور را منحرف می کند. انیشتین در نظریه ی نسبیت عام خود ادعا کرد، میزان انحراف نور توسط جسم ( میزان خمیدگی فضا- زمان ) به میزان جرمِ جسم بستگی دارد. آرتور ادینگتون در سال 1919 میلادی یک خورشید گرفتگی کامل، نور ستاره‌ای که در پشت خورشید قرار داشت را دید. حال اگر به جای خورشید، گروهی از کهکشان ها (با جرمی چند میلیارد برابر خورشید) را قرار دهیم، نور چگونه خمیده می شود؟ جواب این سوال، توضیح عدسی های گرانشی است، در واقع دانشمندان گرانش حاصل از گروه های کهکشانی را به عنوان یک عدسی در نظر گرفته اند و آن را عدسی گرانشی نامیدند. همچنین در عدسی‌های گرانشی می‌توان اثرات ماده تاریک را دید.

در تصویر بالا کمان‌ها، کهکشان‌هایی دور دست هستند که نور آن‌ها توسط گروهی کهکشانی منحرف شده است. این گروه کهکشانی در فاصله ۴.۶ میلیارد سال از ما و در صورت فلکی دب اکبر قرار دارد. این تصویر از ترکیب داده‌های اشعه ایکس و مرئی تلسکوپ‌های فضایی چاندرا و هابل بدست آمده است.