منظومه خورشیدی

سیارات: « عطارد ، زهره ، زمین ، مريخ » را سیارات سنگی و سیارات: « مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون » سیارات گازی نامیده می شوند. این سیارات حالتی گازی داشته و اندازه ی آن ها نسبت به سیارات سنگی بزرگتر است. در بین مدار مشتری و مریخ چندین هزاران جرم کوچک کشف شده است. بزرگترین سیارک در این مدار ، سیارک سرس است که قطر آن به 900 کیلومتر می رسد . اکثر این سیارک ها قطری کمتر از 80 کیلومتر دارند . کمربند کویپر آخرین بخش منظومه شمسی است. دنیاهای یخ زده‌ای در فاصله ۵ تا ۱۵ میلیارد کیلومتری خورشید. برخی از آنها بزرگترین خرده سیاره‌های منظومه شمسی هستند که به دلیل فاصله زیاد از دید اخترشناسان پنهان مانده‌اند. دمای سطح این اجرام به حدود 213 درجه سلسیوس می رسد. آنها چنان دورند که نور خورشید ساعتها طول می‌کشد تا به آنجا برسد درحالی که نور ، فاصله متوسط زمین تا خورشید را فقط در حدود ۸ دقیقه طی می‌کند.
[size=large][/size]
عطارد
نخستین و نزدیک ترین سیاره به خورشید عطارد است . این سیاره در میان روز از یک تنور داغ هم داغ تر است چون حدود ۳۵۰ درجه ی سانتیگراد حرارت دارد ولی به هنگام شب سرمای آن به حد منجمد کننده ای می رسد زیرا عطارد جو ندارد که بتواند گرما را حفظ کند. قطر این سیاره 4880 کیلومتر است. این سیاره در نزدیک ترین فاصله 46 میلیون کیلومتر از خورشید قرار گرفته است و در دورترین مکان در فاصله ی 70 میلیون کیلو متری قرار دارد . عطارد در هر 88 روز یکبار ، خورشید را دور می زند . در حالی که در مدت 5 /58 روز یک بار دور خود می گردد . در عطارد هیچ گونه جوی وجود ندارد اما به علت بادهای خورشیدی مقدار کمی گاز هلیوم در این سیاره وجود دارد . سرعت این سیاره به حدی زیاد است که در عرض 3 ماه یک دور به دور خورشید می چرخد به طوری که این سیاره به سیاره بادپا موسوم است . در اطراف سیاره عطارد جرمی به نام قمر وجود ندارد .
زهره
زهره داغ ، طوفانی و پوشیده از ابر است. بطوری که دمای آن به ۴۸۰ درجه ی سانتیگراد می رسد که تقریباً ۵ برابر حرارت آبی است که دارد می جوشد.علت این دمای زیاد ابر ضخیمی از گاز دی اکسید کربن است که این سیاره را احاطه کرده است. این ابر گرمای خورشید را مثل شیشه ی گلخانه محبوس می سازد. این کره ۱۰۸ کیلومتر با خورشید فاصله دارد و ۱۴۰/ ۱۲ کیلومتر قطر دارد . زهره قمر ندارد. این سیاره هر 225 روز یک بار به دور خورشید می چرخد و هر 243 روز یک بار نیز به دور خودش می چرخد. این سیاره را اولین بار گالیله رصد کرد .
زمین
سومین سیاره از خورشید که ما بر روی آن زندگی می کنیم زمین است . زمین به طور متوسط 150 میلیون کیلومتر با خورشید فاصله دارد . فاصله ی زمین تا تنها قمرش یعنی ماه 400 هزار کیلومتر است و هر 5/29 روز یک بار به دور زمین می گردد . این سیاره در مدت 365 روز و 6 ساعت یک بار به دور خورشید می چرخد و هر یک شبانه روز آن 24 ساعت طول می کشد .
یک پنجم جو این سیاره را اکسیژن و چهار پنجم آن را نیتروژن فرا گرفته است که زیستگاه مناسبی برای تمامی موجودات فراهم کرده است . بیش از دو سوم زمین را آب فرا گرفته است و یک سوم بقیه را خشکی تشکیل می دهد . مرتفع ترین نقطه ی خشکی 9 کیلومتر از سطح دریا بلند تر و عمیق ترین قسمت دریا مجاور جزیره ی فلیپین در اقایانوس آرام است که عمق آن 11 کیلومتر از سطح دریا است .
زمین دو نوع حرکت اصلی دارد :
1 – حرکت انتقالی : حرکت زمین به دور خورشید را حرکت انتقالی می گویند . سرعت زمین در مدار خود به دور خورشید در همه جا یکسان نیست و در نزدیکی خورشید بیشتر می شود . در اثر این حرکت یک سال شمسی و فصول مختلف شکل می گیرد .
2 – حرکت وضعی زمین : حرکت زمین به دور محور شمالی – جنوبی است که مدت این چرخش 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه است که فاصله ی دو طلوع یا دو غروب متوالی را در بر می گیرد .
البته زمین دو حرکت دیگر هم دارد. حرکت تقدیمی، حرکت محور زمین که باعث تغییر ستاره قطبی می شود، و حرکت رقص محوری که وابسته به حرکت تقدیمی است.
هم چنین زمین با خورشید و سیارات دیگر در میان ستارگان حرکت می کند. سرعت این حرکت 20 کیلومتر در ثانیه است .
مریخ
مریخ چهارمین سیاره از خورشید به حساب می آید که فاصله ی آن با خورشید به طور متوسط 228 میلیون کیلومتر است . این سیاره دیگر همسایه زمین است . یک شبانه روز مریخ 5 /24 ساعت طول می کشد و هر سال آن 687 روز است . می توان گفت هر سال مریخ 2 برابر زمین است .
دو قمر مریخ عبارتند از : فوبوس و دیموس . مریخ به بهرام یا مارس ( خدای جنگ ) هم موسوم است. تا به حال فضا پیماهای زیادی به سمت مریخ رفته اند تا امکان حیات بر روی این سیاره را جست و جو کنند.

[size=large][/size]
مشتری
مشتری، ژوپیتر یا برجیس پنجمین سیاره منظومه شمسی و نزدیک ترین سیاره گازی به خورشید است. این سیاره 1300 بار از زمین بزرگتر است و جرم آن 388 بار بیشتر از جرم زمین است . مشتری به تنهایی 5 /2 بار سنگین تر از تمام سیارات ، اقمار و سیارک های منظومه شمسی است . این سیاره از 740 میلیون کیلومتر تا 815 میلیون کیلومتر با خورشید فاصله دارد . یک شبانه روز مشتری برابر 9 ساعت و 50 دقیقه است و یک دور کامل آن به دور خورشید 5 /4332 روز یا 8 /11 سال طول می کشد . این سیاره 33 قمر که از معروف ترین آن ها « کالیستو ، گانیمید ، اروپا و آیو» است .
سالها قبل يك تركيب عجيبي كه به صورت يك لكه بزرگ قرمز رنگ است با عرضي در حدود 25000 مايل ، توجه همگان را به خود جلب كرد . دانشمندان تصور مي كنند كه اين لكه يك ”توده ي داغ“ مي باشد. منجمان سرعت اين سياره را به وسيله ي موقعيت زماني لكه قرمز رنگ تعيين كرده اند .
زحل
زحل اندکی کوچک تر از مشتری است و ششمین سیاره منظومه شمسی به حساب می آید . گالیله نخستین کسی بود که زیباترین جرم آسمانی را رؤیت کرد . این سیاره 5 /1 میلیارد کیلومتر از خورشید فاصله دارد . زحل با سرعت 6 /9 کیلومتر در ثانیه بر مدار خود به گرد خورشید در مدت 5/29 سال ( 10759 روز) می چرخد. یک شبانه روز این سیاره در نواحی استوایی 10 ساعت و 15دقيقه به طول می انجامد ولی در نواحی قطبی به 10 ساعت و 40 دقیقه می رسد .
این سیاره اقمار بزرگی دارد که یکی از معروف ترین آن ها «تیتان» است از دیگر اقمار این سیاره «ری آ ، دیون ، تتیس و انسلادوس» را می توان نام برد .
اورانوس
اورانوس در13 مارس سال 1781 ميلادي بوسيله منجمي به نام هرشل کشف گرديد . این سیاره به فاصله 19 واحد نجومی بر گرد خورشید میگردد و 63 بار از کره زمين بزرگتر است . اورانوس هر 84 سال و 7 روز یک بار به دور خورشید می‌گردد و همچنین هر 10 ساعت و 48 دقیقه یک دور به دور خودش می‌چرخد.اورانوس ۲۷ ماه طبیعی دارد.
چند نکته درباره اورانوس:
1-همه ی سیارات در خلاف جهت عقربه های ساعت حرکت می کنند. اما اورانوس و زهره در جهت عقربه های ساعت به دور خورشید می گردند.
2-استوای سیاره با مدار آن به دور خورشید زاویه 82درجه می سازد.
3-حلقه های اورانوس (در سال 1977) زمانی که این سیاره موجب اختفای ستاره ای شده بود، کشف گردید. هدف دانشمندان مطالعه جو این سیاره بود اما 40 دقیقه قبل و بعد از اختفا متوجه کم و زیاد شدن نور ستاره شدند.
بیش از دویست سال پیش ویلیام هرشل اعلام کرد که این حلقه‌ها را دیده‌است ولی اخترشناسان امروزی در این گفته شک دارند زیرا این حلقه‌ها بسیار تاریک و کم‌نورند.
نپتون
اختر شناسان با مشاهده بی نظمی در حرکت اورانوس در مدار از پیش تعیین شده آن متوجه شدند که حتما جرمی آن را به سمت خود می کشد . به این ترتیب نپتون در سال 1846 کشف شد .
قطر این سیاره در استوا به 49 هزار و در نواحی قطبی به 48 هزار کیلومتر می رسد . فاصله آن با خورشید 4 میلیارد و 495 میلیون کیلومتر است . هر یک سال آن حدود 165 سال زمین طول می کشد ، در حالی که در هر 16 ساعت و 6 دقیقه یک دور به دور خود می زند . از زمان کشف نپتون تا کنون فقط 75 درصد مدار خود را طی کرده. پیش از این انتظار می‌رفت که نپتون از نظر جوی آرام‌تر از اورانوس باشد ولی ویجر2 نشان داد که بادهای نپتون بسیار بسیار شدید هستند. سرعت این بادها به 640 کیلومتر در ساعت می‌رسد.