ابرهای ملکولی حیاتمند؛ قسمت دوم

 همانطور که در قسمت پیشین اشاره شد، سحابی‌ها ابر‌های بسیار گسترده و مملو از فضای‌ خالی هستند که این فضای بین ملکول‌های آنها می تواند از چند میکرون تا چند ده سانتیمتر متفاوت باشد و به همین دلیل آنها را ابر‌های ملکولی‌ می‌نامند. این توده‌ها می توانند از یکدیگر دور و یا به یکدیگر نزدیک‌گردند و اشکال بدیعی را به وجود آورند. پرده‌های شفاف و یا توده‌های انبوه و مه‌الود که به صورت تاریک و درخشان دیده می شوند. تقریبا تمامی حوادث زیبا و چشم نواز کهکشان در آغاز و پایان خود به سحابی‌ها مرتبط می‌گردند.

  کیهان نمایش بی‌نظیر خود را از تولد، مرگ ستارگان، آفرینش سیارات فراخورشیدی و حتی پرورش حیات، همگی در دل سحابی ها نشان می‌دهند. به همین دلیل نسبت ترکیبات موجود در یک ابر ملکولی فضایی شرط مهمی در چگونگی پیدایش حیات است. انواع سحابی ها در میان ستارگان و در هر نقطه‌ای از فضا دیده شده‌اند که جزو خیره کننده‌ترین اجسام دیدنی در کهکشان ما و حتی دیگر کهکشان‌ها هستند.  شاید بتوان بخش کوچک این تنوع را در تصاویر تهیه شده از سحابی رزتا با فاصله 5200 سال نوری جستجو نمود. تنوع رنگ و تابش های دریافتی در طول موج‌های مختلف از این ابر بزرگ فضایی نشان از پتانسیل این سحابی در پرورش ملکول‌های متنوع از جمله ملکول‌های حیاتمند کربنی است.

یکی از جاذبه های بزرگ آسمان سحابی شکارچی است که از معدود سحابی‌های گسیلی قابل روئیت در آسمان است و با توجه به فاصله‌ی حدود 1600 سال نوری و با ابعاد در حدود 30 سال نوری، نزدیکترین سحابی‌های گسیلی به ما به شمار می‌رود. سحابی جبار یکی از فعالترین بخش‌های ستاره‌سازی در کهکشان ماست و همانند بسیاری از سحابی‌های فعال دیگر تراکم گاز و غبار بسیاری در آن به چشم می خورد. این گاز ها تحت تاثیر عوامل متعددی در کنار یکدیگر تجمع یافته و مبدل به دیسک‌های پیش ستاره‌ای می گردند. به همین دلیل یکی از نمونه‌های جذاب برای بررسی وجود ذرات کربنی زیستی در کیهان است.

درون این دیسک‌ها ذرات غبار فراوانی که غالبا از جنس کربن و سیلیس هستند، وارد واکنش‌های پیچیده‌ی شیمیایی شده و ساختار های کربنی آشنایی را به وجود می‌آورند. از جمله مهمترین این موارد آمینواسید ها، قند‌های 4کربنی ساده و حتی برخی باز‌های آلی هستند که خود آنها و یا مشابه آنها در شهابسنگ‌ها دیده می‌شوند. زمانی که دانه های مذکور به مرور جذب سيستم های  پیش‌ستاره‌ای می‌شوند، سطحی که از مولكول های آلی به صورت منجمد بر آن ها نقش بسته است در محيطی با دمای بالاتر و تراكم بيشتر ماده قرار گرفته و دچار واكنش های پيچيده تری می‌شوند.

در مدت زمان حدود صد هزار سال به واسطه اصطکاک  حاصل از برخورد ذرات با یکدیگر، لایه ای مسطح از این غبار ها در مرکز قرص پیش ستاره ای ایجاد می شود که به واسطه نیروهای بین ملکولی، گرد یکدیگر آمده و ایجاد توده های سنگی  یا یخی را می‌دهند. این اجسام کوچک و بزرگ، منشاء سیارات و اقماری به قطر 100 الی 1000 کیلومتر هستند. دليل وجود ميزان قابل توجهی از مولكول های زيستی در برخی شهابسنگ‌های یافت شده و یا در نمونه های به دست آمده از گیسوی دنباله دارها را می‌تواند چنین منشائی داشته باشد. (عکس 3و2)

احتمالا اولین آمینواسید ها در زمین که ساختار های بنیادین حیات را ایجاد و یا تکمیل نموده اند، در کنار  دیگر پديده های زمين شناسی همچون )رعد و برق های عظیم در اتمسفر ابتدایی و یا  واکنش های شیمیایی روی داده در درون حباب های برخواسته از دل آتشفشان‌های اقیانوسی) توانسته اند كسر قابل توجهی از مولكول های آغازگر حیات را تامین نمایند و غلظت آنها را در اقیانوس ها افزایش دهند.

اتفاق حیرت‌انگیزی که در دل این کارخانه‌ی شیمیایی عظیم به وسعت یک منظومه شمسی صورت می‌پذیرد، ورای تصور دانشمندان است. دانشمندان به تازگی با بررسی تعداد متعددی از این دیسک‌ها و غبار‌های میان‌ستاره‌ای به این نتیجه رسیده‌اند که   نقش فضا در شکلگیری حیات بسیار گسترده‌تر و بنیادی تر از چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شود. بررسی سنگ‌های بجا مانده از روز‌های نخستین زمین حاکی از آن است که به واسطه‌ی ورود غبار‌های میان‌سیاره‌ای به سطح زمین و تجمع آنها در دریا‌های اولیه، غلظت ملکول‌های کربنی به قدری زیاد شده است که می توان حجم آنها را با سوپ‌ در حال طبخ موجود در آشپس‌خانه ها برابر دانست.

شاید در سه و نیم میلیارد سال قبل، در زمانی که زمین خالی از هرگونه آنزیم، ژن و ساختار های زیستی مولد حیات بوده است، فضا با تامین اولیه‌ی این ملکول‌ها در دریاها آن هم در ابعاد گسترده، زمین ساز شکلگیری حیات شده باشد.

فرایند شکلگیری ملکول های زیستی که می توانند سنگبنای حیات در هر کجای عالم باشند، فرایندی ممتد و همیشگی بوده. اما این سوال همچنان مطرح است که آیا سیارات دیگری همچون زمین وجود دارند که بتوانند از این ملکول ها، ساختاری با شکوه به نام حیات خلق را کنند؟