کاوش عمیق تر آسمان (مروری بر رصد اجرام غیرستاره ای):

با توجه به دور و کم نور بودن این اجرام و پهناور بودن آسمان، یافتن آن ها به سادگی یافتن صورت های فلکی یا برخی از ستارگان نیست. در این بخش برآنیم تا با استفاده از روش های گوناگون و ارائه راه های متنوع، به شکار این اجرام برویم.

کهکشان آندرومدا یا M31:

کهکشان ها سامانه هایی بزرگ از میلیون ها تا میلیاردها ستاره، گاز و گرد و غبار هستند که به وسیله نیروهای گرانشی در کنار هم قرار گرفته اند و دارای اندازه و مرز مشخصی می باشند. این اجرام از فواصل بسیار دور و در تلسکوپ به شکل اجسام متراکم هاله مانند دیده می شوند که اَشکال متفاوتی دارند.

کهکشان آندرومدا از زیباترین اجرام آسمان شب و نزدیکترین کهکشان مارپیچی به کهکشان ما (راه شیری) می باشد که در فاصله تقریبی 2.5 میلیون سال نوری از ما واقع شده و اندازه ای بزرگتر از راه شیری دارد. این جرم غیرستاره ای در صورت فلکی آندرومدا یا  امراة المسلسله قرار دارد.

صورت فلکی آندرومدا از صورت های فلکی بزرگ آسمان است که این روزها کمی پس از غروب آفتاب در نزدیکی افق قابل مشاهده می باشد. صورت فلکی آندرومدا توسط صورت های فلکی ذات الکرسی، برساووش، مثلت و حوت احاطه شده و به صورت فلکی فرس اعظم (اسب بالدار) متصل است.

با توجه به اینکه این کهکشان دارای قدر ظاهری 4.3 است و حد قدر چشم انسان 6 می باشد، می توان این جرم را با چپ چپ نگاه کردن (شیوه عدم نگاه مستقیم به جرم به گونه ای که با دیدن طرف دیگر، جرم معلوم می شود) به صورت هاله ای بزرگ و نورانی یافت.

برای پیدا کردن M31 با تلسکوپ باید از ستاره بتا (β) در صورت فلکی آندرومدا به سمت ستاره میو (μ) یا ستاره نو (ν) در این صورت فلکی حرکت کنیم. این جرم از بزرگ ترین و پرنورترین اجرام غیرستاره ای آسمان است که به محض اینکه وارد میدان دید فایندر (جوینده) تلسکوپ شود، آن را خواهید یافت و می توان در چشمی تلسکوپ نیز آن را با وضوح و بزرگ نمایی بیشتر مشاهده نمود.

        
در دوربین های دوچشمی نیز باید بالای ستاره بتا (β) را کمی جست و جو کرد که به شکل یک هاله متراکم کشیده به نظر می آید.

تصاویر M31به ترتیب از چپ به راست در: دوربین دو چشمی 50*10. چشمی تلسکوپ 10 اینچ

خوشه های باز X و H یا به ترتیب NGC 884 و NGC 869:

خوشه های باز از جمله اجرام آسمانی غیرستاره ای هستند که از کنار هم قرار گرفتن صدها تا چند هزار ستاره بر اثر جاذبه ای ضعیف به جود می آیند و در تلسکوپ به صورت مجموعه ای از ستارگانِ در کنار هم قرار گرفته مشاهده می شوند.

خوشه های X و H از جمله بزرگ ترین و زیباترین خوشه های باز آسمان هستند که از هزاران ستاره تشکیل شده اند و به دلیل اینکه در کنار هم قرار گرفته اند، به آن ها خوشه دوگانه نیز می گویند. این خوشه ها در صورت فلکی برساووش قرار دارند.

برساووش از صورت های فلکی زیبای آسمان است که این روزها در نیمه شب در میانه آسمان قابل مشاهده بوده و توسط صورت های فلکی ذات الکرسی، آندرومدا، مثلث، حمل، ثور، ارابه ران و زرافه احاطه شده است.

با توجه به اینکه این دو خوشه در کنار هم دارای قدر مجموع 5 می باشند و حد قدر چشم انسان 6 است می توان این جرم را با چپ چپ نگاه کردن (شیوه عدم نگاه مستقیم به جرم به گونه ای که با دیدن طرف دیگر، جرم معلوم می شود) به صورت هاله ای کم نور و گسترده در آسمان یافت.

برای پیدا کردن NGC 884 و NGC 869 با تلسکوپ باید از ستاره اتا (η) صورت فلکی برساووش به سمت ستاره دلتا (δ) صورت فلکی ذات الکرسی حرکت کرد و تقریبا در میانه راه و کمی نزدیک به اتا (η) صورت فلکی برساووش می توان آن را یافت.

تصاویر خوشه های باز X و H به ترتیب از چپ به راست در: دوربین دو چشمی 50*10. چشمی تلسکوپ 10 اینچ

در دوربین های دوچشمی نیز پس از یافتن دو ستاره اتای (η) صورت فلکی برساووش و دلتای (δ) صورت فلکی ذات الکرسی کافی است از یکی به سمت دیگری حرکت کنید و در میانه راه آن را به صورت توده ای متراکم خواهید دید.

ترفندهای قابل توجه:

در این قسمت، در هر شماره از مجله، به معرفی چند نکته که باعث افزایش مهارت در رصد اجرام می شود، خواهیم پرداخت.

1- اجرام غیرستاره ای دارای دسته بندی های متفاوتی متشکل از حروف و عدد هستند که از آن ها برای مشخص کردن اجرام در نقشه ها و اطلس های راهنمای آسمان شب استفاده می شود و از مهمترین آن ها می توان به M (مخفف Messier)، NGC (مخفف New General Catalogue) و IC (مخففIndex Catalogue) اشاره کرد.

2- در شب های رصدی بهتر است از هدلایت های قرمز یا چراغ قوه هایی با فیلتر قرمز استفاده شود تا در تاریکی آسیبی به چشم وارد نشود؛ در صورت نداشتن این دو وسیله نیز می توان یک طلق قرمز رنگ را روی چراغ قوه یا فلاش تلفن همراه چسباند.