صورت فلکی جبار

  • زمان : ۱۳۹۴/۸/۱۶،‏ ۲۲:۰۲
  • نمایش : ۲٬۵۵۹ دفعه
  • موضوع : صور فلکی
صورت فلکی شکارچی یا شکارگر(در قدیم بزرگ‌منش) (در عربی: جبّار یا نَسَق(نُسُق) یا تَیماء، در انگلیسی: Orion) یکی از زیباترین و پرنورترین صورفلکی پاییزی و زمستانی در آسمان شب (در نیمکره شمالی) است که به سبب وجود کمربند معروف جبار در این صورت فلکی به راحتی قابل تشخیص است.

مقاله کامل صورت فلکی جبار را در این صفحه بخوانید.

تعداد ستارگان در این ناحیه از آسمان زیاد است اما تعداد ستارگان اصلی آن هفت عدد است. یکی از خصوصیات این صورت فلکی داشتن تعداد زیادی ستارگان درخشان و سوزنده است. اکثر ستارگان این صورت فلکی ستارگان حائز اهمیت اند که مهم ترین آنها "ابط الجوزا" و "رجل الجبار" هستند.

صورت فلکی جبار در افسانه ها
درباره صورت فلکی شکارچی افسانه های فراوانی وجود دارد که اغلب آنها با الهه آرتمیس (آرتمیز) که در یونان باستان به الهه شکار معروف بوده مرتبط است .
دریکی از افسانه ها چنین آمده است که روزی الهه آرتمیس غافل از اطراف خود در رودخانه ای مشغول شنا بود که جبار متوجه الهه شده و او را غافلگیر کرده و باعث رنجش خاطر الهه آرتمیس می شود . در این حال الهه جبار را طلسم کرده و او را به شکل گوزنی در می آورد به گونه ای که سگهای او صاحب خود را نشناخته و او را از هم دریده و از پای در می آورند(سگهای جبار در آسمان شب با صور فلکی سگ بزرگ وکوچک در ارتباط هستند) . در افسانه ای دیگر چنین بیان شده است که شکارچی (جبار) روزی مغرورانه مدعی شد که هیچ جانوری چه کوچک و چه بزرگ یارای مقابله با او را ندارد و نمی تواند به او آسیبی وارد کند. در این حال به فرمان الهه آرتمیس زمین لرزشی شدید کرده و نقطه ای از آن شکاف خورده و کژدمی (عقربی) هولناک از آن بیرون آمده و شکارچی را نیش زده و او را از پای درآورد. از آن زمان جبار به شکل صورت فلکی به آسمان عروج کرده و پیوسته از عقرب دوری می جوید و سعی در فرار از او دارد به گونه ای که هرگاه صورت فلکی کژدم در افق شرقی در حال طلوع است صورت فلکی شکارچی در افق غربی در حال غروب و ترک صحنه آسمان از وحشت کژدم است .


ستارگان مهم این صورت فلکی

• ستاره آلفا-جبار/ ابط الجوزا/ Betelgeuse
این ستاره به چند دلیل متمایز است؛ این ستاره نخستین ستاره ای بود که قطر آن از طریق اندازه گیری مستقسم با استفاده از وسیله ای به نام تداخل سنج تابه ای به دست آمد. قدر این ستاره 45/0 است و 428 سال نوری از ما فاصله دارد. این ستاره که ستاره ای غول پیکر و قرمز است، دارای دمای سطحی 3600 درجۀ کلوین است. جرم ابط الجوزا 15 برابر جرم تک ستاره منظومه شمسی یعنی خورشید و قطرش 1180 برابر خورشید است، به این معنی که اگر این ستاره در جای خورشید قرار می گرفت، تا نیمی از مدار سیارۀ مشتری را پر میکرد و سیارات عطارد، زهره، زمین و مریخ در درون آن قرار می گرفتند. در مرکز این ستاره، عناصر سنگین در حال تولیدشدن هستند و در سطح ستاره طوفان های قوی در حال جریان است که باعث بیرون ریختن مواد از ستاره می شود. ستارۀ ابط الجوزا ستاره ای در آستانۀ سوپرنوا می باشد. این انفجار عظیم ممکن است همین فردا و یا چندهزار سال دیگر رخ بدهد.

• ستاره بتا-جبار/ رجل الجبار/ Rigel
این ستاره به همراه ستارۀ شعرای یمانی از صورت فلکی کلب اکبر و شعرای شامی از صورت فلکی کلب اصغر، مثلثی می سازند که به آن "مثلث زمستانی" گفته می شود. این ستاره دارای قدر ظاهری 18/0 است و 773 سال نوری از زمین فاصله دارد. بتا-جبار ستاره ای غول پیکر و به رنگ آبی مایل به سفید است. دمای سطحی این ستاره 11000 درجۀ کلوین (حدود دو برابر دمای خورشید) است. قطر رجل الجبار 70 برابر قطر خورشید و جرمش 17 برابر و درخشش آن 40000 برابر درخشش خورشید است. لازم به ذکر است که قدر ظاهری این ستاره (با اینکه ستارۀ بتای صورت فلکی جبار است) از ستارۀ آلفا-جبار بیشتر است.

• صورت فلکی جبار دارای سه ستاره با نام های دارای منشأ اسلامی عربی است که عبارتند از: ستارگان Alnitak، Alnilam و Mintaka که این ستارگان در یک امتداد قرار گرفته اند و به آنها "کمربند جبار" گفته می شود. در اطراف این کمربند، تعداد زیادی خوشه های ستاره ای حاوی ستارگان کم جرم و کوتوله های قهوه ای وجود دارد. برای پیدا کردن صورت فلکی جبار نیز از این سه ستاره استفاده می کنند.

اجرام عمقی معروف واقع در صورت فلکی جبار

• NGC 2068/M78: یک سحابی بازتابی است که فضایی در شمال کمربند شکارچی را می پوشاند.
• NGC 1976/M42: سحابی نشری جبار است که درونش خوشۀ کوچک ذوزنقه وار (Trapezium) وجود دارد. این سحابی تنها سحابی آسمان است که با چشم غیرمسلح دیده می شود. مکان این سحابی در جنوب کمربند جبار است.
• NGC 1982/ M43: این سحابی به همراه همسایۀ مشهورش یعنی M42 در فاصلۀ 1500 سال نوری از ما در ابر مولکولی بزرگ شکارچی قرار دارند.
• B33: سحابی تاریک سر اسب است که در نزدیکی شرقی ترین نقطۀ صورت فلکی شکارچی (ستارۀ النطاق) واقع شده است.
• NGC 1788: یک سحابی بازتابی است. این سحابی در بخش جنوب غربی محیط خود رد مشخصی دارد که در این بخش با یک سحابی تاریک به نام لیندز 1616 هم مرز می شود.
• Barnard Loop/حلقۀ بارنارد: یک سحابی پخشی بزرگ و ضعیف است که یک اجتماع ستاره ای در صورت فلکی جبار را در بر گرفته است.
• خوشه های ستاره ای نظیر NGC 1980، NGC 1981 و NGC 2175

منابع
دانشنامۀ ستاره شناسی
کتاب صورت های فلکی نوشته دکتر گری مکلر
سایت تبیان و سایت نجوم ایران


گردآورنده: پگاه میر شفیعی

 

 

 

 

 

 

 

 

همه نظرها (۰)

هیچ کس هنوز نظری ارسال نکرده