افسانه یک کهکشان: چرا راه شیری؟

ما بر روی سیاره زمین، یعنی سیاره ای در میان هشت سیاره منظومه شمسی زندگی می کنیم. خورشید، ستاره منظومه شمسی، یکی از میلیارد ها ستاره کهکشانی است که به کهکشان راه شیری معروف شده. عمر کهکشان ما ۱۳.۲۱ میلیارد سال است و دیسکی با ۱۰۰۰۰۰ سال نوری قطر و ۲۰۰۰ سال نوری ضخامت می باشد. فاصله خورشید با مرکز کهکشان حدود ۲۷۰۰۰ سال نوری تخمین زده شده. ما می توانیم ستاره های کهکشان راه شیری را آسمان شب تماشا کنیم. در تابستان بخش مرکزی کهکشان، که در صورت فلکی عقرب و قوس قرار دارد، پدیدار می شود و کهکشان را مانند نواری نورانی در آسمان می بینیم. در زمستان نوار کهکشان راه شیری کم نور تر از تابستان دیده می شود، زیرا ما ستاره های لبه کهکشان را تماشا می کنیم.  

افسانه راه شیری

 شاید این سوال که چرا کهشکان ما به نام راه شیری نامگذاری شده است ذهن شما را نیز مشغول کرده باشد.

یونانی‌ها کهکشان ما را “galaxy kyklos” می‌نامیدند. این واژه به معنای دایره شیری است. اما چرا شیری؟؟

جالب است بدانید این نام گذاری به باور ها و افسانه های مردمان یونانی و رومی بر می گردد.

مرمان یونانی و روم باستان بر این باور بودند که خداوند هرمس، در ماموريتي از جانب زئوس، خدای خدایان یونانی، هركولِ نوزاد را بر سينه الهه "هرا" (همسر زئوس )كه خفته بود گذاشت. هرکول از مادری فناپذیر زاده شده بود و زئوس می خواست که نوزاد با نوشیدن شیر هرا قدرت خدایان را بدست اورد. هرکول با تغذيه از اين شير خدايي، چنان قوي و قدرتمند شد كه در ميان فنا پذيران مثل و مانند نداشت. وقتي كه "هرا" از خواب بيدار شد، هركول كوچك را با شدت و سرعت از سينه خود جدا كرد، شير او تا دور دستهاي آسمان پاشيد و راه شيري را به وجود آورد.

صورت فلکی نیز به همین نام در اسمان تابستانی دیده می شود که راه شیری از کنار ان می گذرد. این جایگذاری صورت فلکی در اسمان نیز تداعی کننده ی همین افسانه است.

اما افسانه ها تنها متعلق به مردمان یونان نیست. باور های جالب دیگری نیز در میان قومیت های دیگر رواج داشته است.

در ارمنستان، کهکشان ما Goghi chanaparh یا “راه دزد کاه‌ها” نامیده می‌شود. این نام گذاری اشاره به افسانه ای دارد که در ان vahagn ،  خدای مردم ارمنستان، ارابه ی پر از کاه Barsham،  پادشاه اشوری را دزدیده و در زمستان سختی به ارمنستان می برد. برای رسیدن به انجا او باید از بهشت عبور می کرد و مقداری از کاه ها در مسیر ریخت و این گونه راه شیری به وجود امد.

در اکثر کشور های اسیای شرقی کهکشان به کلمه ی رود نقره ای اشاره می کند. ساکنان شرق آسیا بر این باورند که این نوار مه آلود، رودخانه نقره ای آسمان است. طبق یک داستان، دو ستاره نسر واقع (Vega) و نسر طایر (Altair) که ستارگان معروف مثلث تابستانه و متعلق به دو صورت فلکی دجاجه و عقاب هستند به یکدیگر علاقه مند می شوند. اما آنها تنها اجازه دارشتند سالانه یک بار که در روز هفتم از ماه هفتم سال زمانیکه گله ای از کلاغ ها بر روی این رودخانه نقره ای یک پل می زنند، همدیگر را ملاقات کنند. این رودخانه ی نقره ای در این باور همان راه شیری است. اگر به نحوه ی قرار گیری دو ستاره ی نسر واقع و نسر طایر نیز توجه کنید مشاهده می کنید که راه شیری دقیقا از میان این دو گذشته که اشاره ای به این افسانه ی اسیایی دارد.

این مطلب بخش کوچکی از افسانه های راه شیری بود که اقوام مختلف باستانی با انها کهکشان زیبای خود را ترسیم می کردند. لازم به ذکر است که خود واژه ی کهکشان در ادبیات فارسی ریشه ای در افسانه های بومی ایران دارد. به باور گذشتگان ما، اسیاب بانی هنگام عبور دادن پشته ای از کاه را در اسمان، مقداری کاه را در طول مسیر بر جای نهاده و به همین دلیل این مسیر کهکشان نام گذاری شده است.