بارش شهابی برساووشی

مقدمه:
با نزدیک شدن دنباله دار به خورشید تعداد ذرات به جای مانده افزایش می یابد بنابراین مدار دنباله دار پر از ذراتی می شود که با همان سرعت دنباله دار و تقریبا در همان مدار به دور خورشید می گردند . اگر فاصله ی ذرات تا مدار زمین کمتر از 0/8 واحد نجومی (حدود ۱۲ میلیون کیلومتر ) باشد، ممکن است بارش شهابی به وجود آید. به دلیل حرکت تناوبی منظم زمین به دور خورشید ، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله دار می رسد و با برخورد با این ذرات پراکنده ، بارش شهابی در آسمان رخ می دهد .
بارش های شهابی به اسم صورت فلکی نامگذاری می شوند که کانون بارش در زمان اوج فعالیت در آن قرار دارد. مثل بارش شهابی برساوشی.

بارش شهابی برساوشی در تاریخ:
منشاء بارش برساووشي دنباله دار سويفت-تاتل است كه در سال 1862 توسط لوييس سويفت از نيويورك و هورس تاتل از رصدخانه هاروارد كشف شد. افزايش فعاليت بارش برساووشي در سال‌های 1862 و 1863 تاييد كننده اين مطلب بود. دوره تناوب دنباله دار سويفت-تاتل حدود 130 سال است و آخرين بار در اوايل دهه 1990 به حضيض خود رسيد و در سالهاي 1992 و 1991 نيز تعداد شهابهاي بارش برساووشي بيش از حد معمول بودند. گزارش های این بارش در تاریخ به سال 36 میلادی در چین (زمانیکه بارش در برج تیر بود)، سال 811 در اروپا بر می گردد. در سال 1866 برای اولین بار ارتباط بین بارش شهابی برساوشی و دنباله دار آن توسط ستاره شناس ایتالیایی، شیاپارلی، شناسایی شد.
بارش شهابی برساوشی درمنطقه بین صورت فلکی های برساوش، ذات الکرسی و زرافه در تمام طول شب (برای عرض شمالی) دیده می شوند. مدار این دنباله دار نسبت به مدار زمین مایل است (زاویه 113 درجه، یعنی جهت چرخش آن نسب به زمین برعکس می باشد)، از این رو از نزدیکی هیچ سیاره دیگری عبور نکرده و دچار پریشیدگی کمی می شود.

رصد بارش شهابی برساوشی:
بارش برساوشی یکی از درخشنده ترین بارشهای شهابی است. نرخ ساعت سرسوییZHR (تعداد شهاب هایی که در هرر ساعت در حالت ایده آل دیده می شود) در این بارش حدود 100 شهاب است.
بارش شهابی برساوشی 27 تیر هر سال همزمان با برخورد زمین با توده ذرات فعال می شود و تعداد شهاب های آن به تدریج افزایش می یابد تا در حوالی 22 مرداد به اوج خود می رسد. پس از آن تعداد شهاب ها به تدریج کاهش می یابد تا اینکه در 3 شهریور با خروج زمین فعالیت آن به پایان می رسد.
امسال اوج بارش شهابی برساووشی بعد از ظهر 22 مرداد اتفاق می افتد. 

ویژگی های شهاب:

قدر :
شهاب ها هم مانند ستاره ها درخشندگی متفاوتی دارند که با مقیاس قدر بیان می شود.قدر شهاب بیانگر مقدار روشنایی آن در هنگام اوج درخشش است. قدر شهاب را به کمک مقایسه ی درخشندگی اش با ستاره ها می توان تعیین کرد که البته این کار تقریبی است و با تمرین و تجربه می توان دقت آن را بالا برد(جدول ۲) . البته ارتفاع ظهور شهاب و در نتیجه اثر جو زمین موجب افت درخشندگی شهاب می شود. در صورتی که ارتفاع شهاب بیش از ۶۵ درجه از افق باشد، این اثر محسوس نیست. ولی در ارتفاع ۴۵ تا ۶۵ این افت نورانیت به به اندازه ی نیم واحد قدر است و با کاهش ارتفاع شهاب در آسمان این اثر بیشتر می شودبه طوری که افت درخشندگی در ارتفاع حدود ۱۵ درجه به ۳ واحد قدر می رسدکه باید به نوعی در ثبت اطلاعات در نظر گرفته وتصحیح شود.

طول رد:
برخی از شهاب ها رد بلند و برخی دیگر ردی کوتاه دارند . طول ظاهری مسیری که یک شهاب طی می کند طول رد گفته می شود و بر حسب درجه بیان می شود. برای اندازه گیری این کمیت می توانید از همان مقیاس های رایج زاویه سنجی استفاده کنید .

رنگ:
شهاب ها رنگ های مختلفی دارند . وقتی جسم سازنده ی شهاب ( شهابواره ) وارد جو می شود ، با برخورد به مولکول های گاز می سوزد و گرمای آن موجب یونیزه شدن گازهای اطراف می شود . رنگ شهاب نشان دهنده ی رنگ عنصری است که بیش از همه یونیزه شده است . به عنوان مثال رنگ سبز نشان دهنده ی اکسیژن جو ، رنگ آبی مربوط به نیتروژن جو و رنگ زرد مربوط به سدیم موجود در شهابواره است . اگر هم سرعت شهاب بسیار زیاد باشد معمولا" به رنگ سفید دیده می شود.

مدت دوام:
درخشش شهاب ها نا پایدار است و به سرعت خاموش می شوند. شما فقط می توانید شهاب ها را بر حسب مدت دوامشان به چند دسته سریع ، متوسط و کند تقسیم کنید . البته به کمک روشی در عکاسی از شهاب ها می توان مدت دوام آن ها را تعیین کرد. روش کار به این صورت است که پنکه ای کوچک را در جلوی عدسی دوربین عکاسی نصب می کنیم و عکاسی بلند مدت را آغاز می کنیم. به دلیل حرکت متناوب پره ی پنکه از جلوی دریچه ی دوربین در صورتی که شهابی از میدان دید دوربین بگذرد، تصویر شهاب درآن یک خط پیوسته نخواهد بود و تصویر منقطع است. با شمارش تعداد برش های رد شهاب و آگاهی از تعداد دور موتور پنکه در ثانیه می توان مدت دوام شهاب را تعیین کرد.

دود:
بعضی از شهاب ها پس از خاموشی ، از خود در آسمان رد دود مانندی به جا می گذارند. دود آذر گوی ها ، یعنی شهاب های پرنورتر از سیاره زهره تا چند دقیقه در آسمان دیده می شود. اما سرانجام برا ثر جابه جایی لایه های جوی ، پخش و ناپدید می شود .

نرخ ساعت سرسویی
بیشترین تعداد شهاب های هر بارش را با کمیتی به نام « نرخ ساعت سرسویی» ( ZHR ) بیان می کنند. ZHR تعداد شهاب های قابل مشاهده برای یک نفر در مدت یک ساعت و در شرایط مناسب است . یعنی در شرایطی که کانون بارش در سمت الرأس ( بالاترین نقطه در آسمان ) و آسمان کاملا صاف و تاریک باشد. منظور از آسمان تاریک ، آسمانی با حد قدر ۶/۵ است. در واقع ZHRنرخ ساعتی شهاب ها است که واقع گرایانه حساب شده است. ولی از آنجا که به طور معمول این شرایط فراهم نیست، اختر شناسان تلاش می کنند تا آن را محاسبه و حتی پیش بینی کنند. اما کار به این سادگی ها هم نیست. بسیار اتفاق می افتد که در یک شب دو یا چند بارش فعال هستند و شما برای محاسبه ZHR هر بارش لازم است شهاب های بارش های مختلف را از هم تفکیک کنید. بعضی از شهاب ها هم پراکنده هستند. اصولا شهاب های پراکنده به شهاب هایی گفته می شوند که جز هیچ یک از بارش های شناخته شده نباشند. بنابراین باید به شهاب های پراکنده هم توجه کنید. از طرف دیگر شهاب های یک بارش دقیقا از خود کانون ظاهر نمی شوند. اگر رصد گری رد یک شهاب را در جهت معکوس ادامه دهد به کانون ختم می شود. شهاب های یک بارش حتی در فاصله ی بیش از۵۰ درجه ای کانون هم ظاهر می شوند.

آغاز رصد
نخستین کار پیدا کردن یک مکان مناسب است . این مکان باید تاریک و با افقی نسبتا باز باشد . هر چه آسمان تاریکتر باشد ، شهاب های بیشتری خواهید دید . قبل از شروع رصد با استفاده از ستاره ها در مورد تخمین قدر و طول رد شهاب ها تمرین کنید . بسته به تعداد افراد گروهتان آسمان را به چند بخش تقسیم کنید . سعی کنید این بخش ها وجه اشتراکی با یکدیگر نداشته باشند . به عنوان مثال می توان آسمان را به چهار ناحیه تقسیم کرد، بطوریکه نسبت به کانون بارش تقارن داشته باشد. برای هر بخش آسمان دو نفر را در نظر بگیرید ، یکی برای رصد و یک نفر هم مأمور ثبت مشخصات شهاب ها . رصد را از زمانی شروع کنید که ارتفاع کانون بارش حداقل ۱۵ درجه باشد . کل شب رصد هایتان را به بازه هایی زمانی تقسیم کنید . مدت هر بازه به تعداد شهاب ها بستگی دارد . مثلا می توانید بازه ها را ۳۰ دقیقه ای انتخاب کنید و در صورت افزایش شهاب ها به ۱۵ دقیقه کاهش دهید و اگر با طوفانی از شهاب ها در آسمان روبه رو شدید ، باز هم بازه ها را کوتاه تر کنید، مثلا ۵ دقیقه . چرا که پس از رصد باید سرعت ZHR را برای هر رصد گر و در هر بازه زمانی محاسبه کنید و با کوتاه کردن بازه های زمانی دقت را بالا می برید .

منابع:

www.parssky.com

www.hupaa.com

https://en.wikipedia.org